فضاهای بی­ دفاع شهری و خشونت (مطالعه‌ی موردی فضاهای بی­ دفاع شهر تهران)

عوامل متعددی در وقوع و گسترش خشونت مؤثر هستند. یکی از این عوامل، فضاهای بی­دفاع شهری یا جرم­خیز است. فضاهای بی­دفاع یا جرم­خیز دارای ویژگی‌های بسیاری هستند که در دو دسته‌ی فیزیکی و اجتماعی قابل تفکیک بوده، سبب مستعد ­شدن فضاها برای وقوع خشونت می­شوند. از دیدگاه طراحان شهری و معماران، ویژگی‌های فیزیکی و از دیدگاه نظریه­پردازان جامعه­شناسی و روان‌شناسی، ویژگی‌های اجتماعی بیشتر در مستعد کردن فضاها جهت وقوع خشونت نقش دارند.      این تحقیق در برهه‌ی زمانی 9 ماهه و مشاهده‌ی میدانی آن در آبان ماه 1387 انجام شده است. مکان تحقیق حاضر نیز 22 منطقه‌ی شهرداری شهر تهران بوده است. در این پژوهش فضاهای مورد مطالعه بر اساس نوع خشونت و با توجه به اهداف تحقیق و امکان دسترسی و محدودیت زمانی و مالی 12 فضای شهری عمومی از میان 108 فضای شهری عمومیِ آلوده یا جرم خیز تهران هستند، شامل جرم‌های: سرقت (بلوار هجرت، خیابان اتابک و پارک ولیعصر)،  مزاحمت (خیابان اسدآبادی، نبش خیابان بهار و چهار راه ولیعصر)، نزاع و درگیری (میدان مقدم، میدان ابوذر و پارک 22 بهمن) و کیف­قاپی (زیر پل سیدخندان،  پارک شریعتی و خیابان خواجه عبدالله انصاری).      کل فضاهای آلوده یا جرم خیز، شامل 108 نقطه‌ی خشونتی یا آلوده‌ی مناطق بیست و دو گانه‌یِ شهر تهران در سال 1386 و نیمه‌ی 1387 هستند که بر مبنای خشونت‌های ثبت شده در کلانتری‌های شهر تهران در سال 1386 ونیمه‌ی اول سال1387 به عنوان نقاط خشونتی یا جرم خیز آلوده‌ی شهر تهران از سوی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ معرفی شده‌اند.      نتایج تحقیق نشان می­دهد که وجود روشنایی و نور مناسب و عدم تراکم ساختمانی، از ویژگی‌هایی هستند که فضاهای دارای کیف­قاپی را از دیگر فضاها تفکیک می­کند. عدم پیوند ارتباطی با فضاهای نمایان، وجود نقاط فرو رفته و یا برآمده، داشتن مرز و محدود مشخص و کم بودن ساختمان‌ها نیز از ویژگی‌های تفکیک­کننده‌ی فضاهای دارای نزاع و درگیری از دیگر فضاها هستند. توالی و امتداد نیز از ویژگی‌های متمایزکننده فضاهای دارای مزاحمت از دیگر فضاها هستند.